වෙනිසියුලානු ජනාධිපති හියුගෝ චවෙස් ඉවත් කිරීමට යත්න දරන දක්ෂිනාංශික පොදු කන්ඩායමේ නායකයින්, දැනට සති 6ට අධික කාලයක් දික් ගැස්සී තිබෙන ව්‍යාපාරික කටයුතු අත්හිටුවීම අවසන් කිරීමේ කොන්දේසියක් ලෙස පැවති චවෙස් වහාම ඉල්ලා අස්විය යුතුය යන්න ඉවත් කරගෙන ඇත.
දොස්තරවරුන්ට, ආපන ශාලා හිමියන්ට හා අනෙකුත් සුළු ව්‍යාපාරිකයන්ට දෙසැම්බර් 4 දින සිට ඇරඹුනු ඊනියා මහ වර්ජනය නවතා දැමීමට නිදහස තිබෙන බව ප්‍රජාතන්ත්‍රික සංවිධානයේ නියෝජිතයෝ තවදුරටත් කියා සිටියහ. දිගට ම වසා තිබුනහොත් බොහෝ ව්‍යාපාරයන් බංකොලොත් වීමට ලක්වන බවට වෙනිසියුලානු වානිජ මන්ඩලය වන ෆෙඩෙකැමරාස්හි නායකයෙක් වන රෆෙල් අල්ෆොන්සෝ කියා සිටියේ ය. 'අපට හැඟෙන ආකාරයට නිවැරදි තීරනය වන්නේ පුද්ගලික අංශය විනාශයට ලක් කරන්නක් නොවේ,' යැයි ඔහු පැවසීය. නැවත විවෘත කල යුතු ද යන ප්‍රශ්නය 'දැන් බොහෝ විට පුද්ගලික මට්ටමේ ප්‍රශ්නයකි.'
චවෙස්ට එරෙහි උද්ඝෝෂනයට සහයෝගය දක්වමින් හාම්පුතුන් විසින් විටින් විට ඇති කල ලොකවුට් කිරීම් සංසන්දනාත්මකව වෙනිසියුලානු ආර්තිකය මත ඇති කලේ සුළු බලපෑමකි. මීට වඩා බෙහෙවින් බලපෑවේ, වෙනිසියුලාවේ අපනයනයන්ගෙන් බොහෝ ප්‍රමානයකට හා ආන්ඩුවේ ආදායමෙන් අඩකට උර දෙන්නා වූ රජයට අයත් පීඩීවීඑස්ඒ සමාගමේ කලමනාකරුවන් හා විධායකයින් විසින් එම ආයතනය වසා දමනු ලැබීමයි.
කලින් පැවති දක්ෂිනාංශික ආන්ඩුව විසින් පත් කරනු ලැබූ බොහෝමයක් පීඩීවීඑස්ඒ නිලධාරීන් චවෙස්ව නුරුස්සන අතර, සුදු කරපටි කම්කරුවන් හා පහල කලමනාකාරීත්වය නියෝජනය කරන වෘත්තීය සමිතිවල සහයෝගය ලබයි. බොහෝ නිල් කරපටි කම්කරුවෝ (කය වෙහෙසන කම්කරුවන්) රැකියාවල දිගට ම නිරත වූ අතර වසා දැමීමට විරුද්ධත්වය පල කලහ.
ඉහල ස්ථරයන්ගේ කඩාකප්පල් කිරීම් තිබිය දී වුව පහල ස්ථරවල කම්කරුවන්, රටෙහි ප්‍රධාන පෙලේ පිරිපහදු තුනෙන් දෙකක ම, ඔවුන්ගේ ලොක්කන්ගේ පාලන ස්ථානයන්හි කාර්යයන්ට උරදුන් බැවින් සීමාසහිත ලෙස තෙල් නිෂ්පාදනය ඇරබීමට චවෙස් ආන්ඩුව සමත් විය. බැරැරුම් ආකාරයකින් අපනයනයන් ඇරබීමට ප්‍රමානවත් නොවුන ද රට අභ්‍යන්තරයෙහි අවශ්‍යතාවයන් සැපිරීමට ප්‍රමානවත් වන අයුරින් දිනකට බැරල් 400,000 මට්ටමට නිෂ්පාදනය ලඟා විය. එක්සත් ජනපද පිටුබලය සහිතව ක්‍රියාත්මක කෙරුනු වෙනිසියුලානු ජනාධිපති ඉවත් කිරීමේ උද්ඝෝෂනයට විරුද්ධත්වය දැක්වූ රුසියාව, බ්‍රසීලය හා අනෙකුත් රටවලින් ලැබුනු තෙල් අඩුව සැපිරීමේ නැව්ගත කිරීමේ මෙම උත්සාහය ඌනපූරනය කලේය.
උතුරු ඇමෙරිකානු ජනමාධ්‍යන් තුල වෙනිසියුලාවේ සිද්ධීන් පිලිබඳව පලවූ අවංක වාර්තා ස්වල්පය අතරින් එකක් වූ දෙසැම්බර් 29 දා, නිව්යෝක් ටයිම්ස් හි පල කෙරුනු වාර්තාවකින් තෙල් 'වර්ජනය' තුල පැවති යථා පන්ති බෙදීම් එලිදරව් කෙරුනි. පුඅර්ටෝ ලා ක්රූස්හි පීඩීවීඑස්ඒ තෙල් පිරිපහදුවට ගමන් කල ටයිම්ස් වාර්තාකරු ජින්ජර් තොම්ප්සන් මෙසේ ලීවේයක්ෂ 'වෙනිසියුලාවේ විනාශකාරී ජාතික වර්ජනයට ආසන්න වශයෙන් මසක් කල් පිරෙන විට, මෙම සතියෙහි සියලූ ම පද්ධතීන් යලිත් පන ගැන්වී මෙහි පිරිපහදුව සාමාන්‍ය තත්වයට සමීප ලෙසින් ක්‍රියාත්මක වෙමින් මෙම රටෙහි නැගෙනහිර කොටසට තෙල් සැපයීම් සිදු කෙරේ.
'රජයට අයත් තෙල් සමාගමක් වූ පෙට්රොලියොන් ඩී වෙනිසියුලාහි වසර 12ක් වැඩ කර ඇති මිලික්ස් ඩෙලිසෝ, අභ්‍යවකාශ යානයක කුටියක් වැනි ස්ථානයක සිට පරිගනක තිරයක් හා නිවිනිවී දැල්වෙන විදුලි බුබුලූ දෙස බලා සිටී. තෙල් පිරිපහදු කරන යන්ත්‍ර හා ක්‍රියාවලීන් 3000ක් ඩෙලිසෝ විසින් අධීක්ෂනය කෙරේ. උසස් පෙල පාසල් අධ්‍යාපනයක් පමනක් ලබා සිටිය ද විශේෂඥයෙකු ලෙස ඔහු පුහුනුව ලබා ඇති අතර ඔහු සලකන්නේ තම කාර්යභාරය ජීවි බෝම්බයක් නිෂ්ක්‍රීය කිරීමට සමාන බවය.
'යම්තමින් සෑහෙන කාර්ය බලකායක් බෙහෙවින් අතිකාල සේවයේ යොදවමින් චවෙස් මහතා වෙනිසියුලාවේ පොම්පවලට තෙල් යලිත් කාන්දු කරවමින් සිටී. මෙහි නිලධාරීන්ට අනුව පසුගිය සතිය ආරම්භයේ සිට මෙම පිරිපහදුව දිනකට තෙල් බැරල් 60,000ක් නිපදවන අතර එය සාමාන්‍ය නිෂ්පාදන ධාරිතාවෙන් සියයට 70 ක් හා රටෙහි දිනක අවශ්‍යතාව වන බැරල් 225,000 න් හතරෙන් පංගුවකට ආසන්නය.
'මෙහි බැල්මි පුඅර්ටෝ ලා ක්රූස්හි පිරිපහදුව ආන්ඩුවේ සාර්ථකත්වය පිලිබඳ ප්‍රදර්ශන භූමියකි. සියලූ ම ඉහල විධායකයින් පාහේ වර්ජනයට සහභාගි විය. එහෙත් නිලධාරීන්ට අනුව යන්ත්‍ර ක්‍රියාකරුවන්, යාන්ත්‍රික ශිල්පීන් හා මිකැනික්වරුන්ගෙන් වර්ජනයට සහභාගි වූවේ සියයට 20ට අඩු ප්‍රමානයකි.
'අපි දැන් අන් කවරදාටත් වඩා ආඩම්බර වෙමු' යැයි තෙල් කර්මාන්තයේ වසර 17ක ප්‍රවීනයකු වු විල්ෆ්‍රඩෝ බස්ටර්ඩෝ පැවසීය. 'මෙම පිරිපහදුව ඔවුන් නැතිව අපට ක්‍රියාත්මක කල හැකි බව අපි ඔවුන්ට පෙන්වූයෙමු.' බොහෝ කොට ම මධ්‍යම හා ඉහල ශ්‍රේනිවලට අයත් සේවකයින් දහසක් පමන චවෙස් විසින් පීඩීවීඑස්ඒ ආයතනයෙන් ඉවත් කරන ලදී. ඩොලර් බිලියන ගනන් කොමිස් හා සුහද දීමනා ලෙස බෙදා හැරීමට වෙනිසියුලාවේ සුපිරි පාලක පන්තියට ඉඩ සැලසූ අතුරු අරමුදලක් ලෙස සමාගම පාවිච්චි කල, එහි පැලපදියම් වී සිටින කලමනාකාරීත්වය කම්පනයට ලක්කිරීම සඳහා, සමාගම අංශ දෙකකට බිඳිය යුතු බව ඔහු යෝජනා කලේය.
තෙල් පිරිපහදු කටයුතු යලි ඇරබීම හා 'මහා වර්ජනය' කැරකස්හි නැගෙනහිර ප්‍රදේශයේ වැඩි වශයෙන් ඉහල පන්තික නාගරිකයන්ගෙන් ඔබ්බට පැතිරවීමට අසමත් වීම නිසා, චවෙස් හට ක්ෂනික කුමන්ත්‍රනයක් පිලිබඳව අනතුරකින් තොරව රටින් පිට ගමන් කල හැකි විය. බ්‍රසීලයේ නව ජනාධිපති ලුයිස් ඉනාසියෝ 'ලුලා' දා සිල්වා ගේ පත්වීමේ උත්සවයට සහභාගි වීමට ජනවාරි 2 දින බ්‍රසීලයට ගමන් කල ඔහු, 'තෙල් පිරිපහදු කටයුතු කඩාකප්පල් කරන්නාවු හා තෙල් හා ආහාර බෙදාහැරීම්වලට බාධා කරන්නා වූ ත්‍රස්තවාදීන්' විසින් සංවිධානය කරන ලද 'වර්ජනයක වේශයෙන් පැමිනි කුමන්ත්‍රන උත්සාහය' දක්ෂිනාංශික උද්ඝෝෂනයක් ලෙස හෙලා දැක්කේය.
චවෙස් විරෝධී උද්ඝෝෂනය යලි ඇරබීමේ උත්සාහයන් කිහිපයක් ම දියත් විය. ජනවාරි 3 දින චවෙස්ට පක්ෂ හා විරුද්ධ කන්ඩායම් අගනුවර වීතීවල දී ගැටී දෙදෙනෙක් වෙඩි වැදී මිය ගියහ. දක්ෂිනාංශය විසින් සම්පූර්නයෙන් ම පාලනය කරනු ලබන වෙනිසියුලානු මාධ්‍ය විසින් ඝාතනයන් ආන්ඩුවේ ක්‍රෑර මර්දනයක් ලෙස හෙලා දකින ලදී. කෙසේ වුව ද, පසුව ඉස්මතු වූ තොරතුරු අනුව ඝාතනයට ගොදුරු වූ දෙදෙනා ම චවෙස් ගේ සහායකයින් වූහ. එක් අයෙක් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශයේ ආරක්ෂකයෙකු ද අනෙක් පුද්ගලයා දෙදරු වීති වෙලෙන්ඳෙකු ද විය.
ජනවාරි 8 දින බොහෝ ව්‍යාපාරයන් යලි විවෘත කිරීම් ඇරඹෙන විට, චවෙස්ට එරෙහි විරෝධතාවයන් ශක්තිමත් කිරීම සඳහා බැංකු කම්කරුවන්ගේ පැය 48ක වර්ජනයක් ඩිමොක්‍රටික් සංවිධායකය විසින් නිවේදනය කරනු ලැබිනි. කෙසේවතුදු මෙම ක්‍රියාව අනුමත කරන ලද්දේ සියයට 30ක් බැංකු සේවකයින් නියෝජනය කරන්නා වු එක් වෘත්තීය සමිතියක් පමනි. සිටි බෑන්ක් වැනි ඇමරිකානු මුල්‍ය ආයතනයන් ද ඇතුළුව බැංකුවල ජය්ඨ කලමනාකාරීත්වය විසින් පනවනු ලැබූ වැඩ වැරීමට අනෙකුත් බැංකු කම්කරුවන්ගේ සංවිධාන විරුද්ධ විය.
කුඩා ව්‍යාපාරිකයන්ට හා මධ්‍යම පන්තික කොටස්වලට තම මුදල් අහිමි කරනු ලැබුව ද, බරියොස්හි වැඩි වශයෙන් පවතින අත්පිට මුදල් ආර්තිකයට ඉන් ඇති වූයේ කුඩා බලපෑමක් පමනක් හෙයින් බැංකු වර්ජනය දක්ෂිනංශික උද්ඝෝෂනය ශක්තිමත් කරනවා වෙනුවට එයට යටින් වල කැපීය.
එක්සත් ජනපදයේ කාර්යභාරය
චවෙස් විරෝධී උද්ඝෝෂනයේ නැගීම හා දෘෂ්‍යමාන බැස්ම යන ද්වය තුලට එක්සත් ජනපද ආන්ඩුව තීරනාත්මක ක්‍රියාකලාපයක් ඉටු කලේය. එක්සත් ජනපද වෙලඳපලට දිනකට තෙල් බැරල් දශ ලක්ෂ 1.3ක් සපයන වෙනිසියුලානු තෙල් කර්මාන්තය දිගින් දිගට වසා දැමීම පිලිබඳව එක්සත් ජනපද නිලධාරීන් තම කනස්සල්ල පල කිරීම සමඟ ම වාගේ 'මහා වර්ජනයේ' පරිමානය පහත හෙලන බව ඩිමොක්‍රටික සංවිධායකයා නිවේදනය කලේය.
පසුගිය වසර තුල බුෂ් පරිපාලනය චවෙස් විරෝධී උද්ඝෝෂනය පිටුපස දෙවතාවක් පෙල ගැසුනේය. අප්‍රේල් මිලිටරි කුමන්ත්‍රනය තුල දී චන්දයෙන් පත්වුනු ජනාධිපති කෙනෙකු පෙරලා ජුන්ටාවක් ඒ වෙනුවට පත්කර ගැනීමට බටහිර අර්ධගෝලය තුල සහය දෙනු ලැබුවේ එක්සත් ජනපද ආන්ඩුව පමනි. රාජ්‍ය නායකයා ලෙස පත් කර ගනු ලැබූ වෙනිසියුලානු වෙලඳ මන්ඩලයේ සභාපති පෙඩ්රෝ කාර්මෝනා ජාතික රාජ්‍ය සභාව විසුරුවා හරින බව වහාම නිවේදනය කොට නියෝග මගින් පාලනය කිරීමට උත්සාහ කලේය. කුමන්ත්‍රනයට එරෙහි මහජන නැගිටීම මධ්‍යයේ පැය 48ක් තුල දී හමුදාව විසින් චවෙස්ව යලිත් බලයට පත් කරන ලදී.
කෙසේ වුව ද යලි කාන්ඩ ගැසුනු ඔහුගේ දක්ෂිනාංශික විරුද්ධවාදීහු දෙසැම්බර් 2 දින හාම්පුතුන්ගේ ලොකවුට් කිරීමක් ඇති කලහ. එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව හා ඇමරිකානු ඒඑෆ්එල්-සීඅයිඕව විසින් මුදල් සපයනු ලබන ඒජන්ත වෘත්තීය සමිති නායකයන්ගේ සංවිධානයක් වන දක්ෂිනාංශික සීටීවී වෘත්තීය සමිති කන්ෆෙඩරේෂනය පමනක් පිලිගත් බොරු මවා පෑමක් වන මෙම ක්‍රියාව වෙනිසියුලානු හා උතුරු ඇමරිකානු ජනමාධ්‍ය විසින් වර්ජනයක් ලෙස හුවා දැක්විනි.
චවෙස්ගේ නිල කාලය 2006 දක්වා දිවෙන නමුත් නව මැතිවරනයක් පැවැත්වීමට ධවල මන්දිරය සහය පල කරන බවට මාධ්‍ය ලේකම් අරී ෆ්ලෙෂර් කල සඳහන සමඟ, දෙසැම්බර් 13 දින, වෙනිසියුලාවේ ව්‍යවස්ථාවට පටහැනි ක්‍රියාවන්ට බුෂ් පරිපාලනය යලිත් සහය පල කලේය. දින තුනකට පසුව මෙම ආස්ථානයෙන් පසුබසිනු ලැබූ පරිපාලනය වෙනිසියුලානු අර්බූදයට නිශ්චය නො කල 'මැතිවරන විසඳුමක්' ඉදිරිපත් කල ද, දක්ෂිනාංශික විරුද්ධ පාර්ශ්වය විසින් ඉල්ලා සිටින ලෙස චවෙස් බලයෙන් ඉවත් වියයුතුය යන ඉල්ලීම ඉවත හෙලුවේය.
විදේශ ප්‍රතිපත්ති කිහිපයක වුවමනාවන් මගින් මෙම වඩාත් ප්‍රවේශම්සහගත පිවිසුම කරා එලඹවනු ලැබිනි. චවෙස් ඉක්මනින් බලයෙන් පහකිරීමට තුඩු දෙනු ලබන්නේ නම් විරුද්ධ පාර්ශ්වයේ තෙල් කර්මාන්තයේ වැඩ අත්හිටුවීමට සහය දීමට එක්සත් ජනපදය සූදානම්ව සිටියේය. නමුත් වෙනිසියුලානු ආන්ඩුව නිෂ්පාදනය යලි ඇරබීමෙන් හා හදිසි ආනයන මගින් සැපයුමෙහි ක්ෂනික අර්බූදය සමහන් කර ගැනීමට සමත් වීමත් සමඟ කර්මාන්තයේ අත්හිටුවීමේ විශාලතම ප්‍රතිපලය එල්ල වූයේ එක්සත් ජනපද වෙලඳපලට ය. එක්සත් ජනපද වෙලඳපලෙහි සැපයුම සීමාවීමක් සමඟ මිල ඉහල යාම ඇරඹුනි. වෙනිසියුලානු සැපයුම අහිමි වීම, ඉරාකයට එරෙහිව සහතික වශයෙන් ම සිදුවන එක්සත් ජනපද ආක්‍රමනයෙන් තෙල් වෙලඳ පලට ඇතිවිය හැකි බලපෑම වඩාත් නරක අතට හැරීමට ඉඩ තිබිනි.
ඉරාකය සමඟ යුද්ධය කෙරෙන් එහි අවධානය වෙනතකට යොමුවීම වැලැක්වීම සඳහා, උතුරු කොරියාව තුල සේම, වෙනිසියුලාව තුල ද ක්ෂනික දේශපාලන අර්බුදයක පැටලීම බුෂ් පරිපාලනය විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබුනි. තව දුරටත්, බ්‍රසීලය, ඉක්වදෝරය හා අනෙකුත් තෙල් නිපදවන ලතින් ඇමරිකානු රටවල් මැදිහත් වී වෙනිසියුලාවේ හදිසි තෙල් අවශ්‍යතා සැපිරීමට පියවර ගැනීමත් සමඟ චවෙස්ට එරෙහි උද්ඝෝෂනය සමස්ත දකුනු මහාද්වීපය සමඟ ම එක්සත් ජනපද සබඳතා පිලිබඳ මහත් අර්බුදයක් බවට පත් වීමේ තර්ජනය මතු කලේය.
'බ්‍රසීලයේ නව වමට නැඹුරු ආන්ඩුව විසින් වර්ධනය කෙරන වෙනිසියුලානු ප්‍රවේශයෙහි හිස සිඳීම, සඳහා වෙනිසියුලානු අර්බුදය සමහන් කිරීමට පරිපාලනය දැන් ක්‍රියා කරන බව ජනවාරි 10 දින වොෂින්ටන් පෝස්ට් පුවත්පත වාර්තා කලේය.
නැගිටීමෙන් සිදුව ඇති පුළුල් ප්‍රතිපල පිලිබඳව ඇතිව තිබෙන උත්සූකය විසින් චවෙස්ගේ දේශපාලනය පිලිබඳ රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ කනස්සල්ල යටපත් කරනු ලැබ ඇති බව පුවත්පත වාර්තා කලේ ය. 'අප සෑම දිනක ම ලබාගත් තෙල් බැරල දශ ලක්ෂ 1.5 දැන් ලැබෙන්නේ නැත'යි එක් නිලධාරියෙකු පෝස්ට් පුවත්පතට ගරුසරු නැතිව කියා සිටියේ ය.
චවෙස් හා මිලිටරිය
බුෂ් පරිපාලනය වෙනිසියුලාව තුල දක්ෂිනාංශික කුමන්ත්‍රනයක් ඇති කිරීම අත් හැරිය බවක් මෙම පසුබැසීමෙන් කිසිසේත් අදහස් නොවේ. නමුත් චවෙස් තන්ත්‍රයට එරෙහිව මහජනයා බලමුලූ ගැන්වීමට විරුද්ධ පාර්ශ්වය දැක්වූ අසමත්භාවය ඉදිරියේ, ධවල මන්දිරය හා රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව ඔවුන්ගේ පලමු තේරීමට එනම්: තිරය පිටුපස සිට මිලිටරියේ කොටස් සමඟ කුමන්ත්‍රනය කිරීමට, යලි එලඹෙනු ඇත.
මෙම කාල වකවානුව පුරා පොලීසියේ හා මිලිටරියේ සහය උදෙසා අන්තර්භෞම අරගලයක් සිදුකෙරිනි. එක්සත් ජනපද පිටුබලය ලද කුමන්ත්‍රන උත්සාහය පසුගිය අප්‍රේල් මස දී කඩාවැටුනු පසුව සියයකට අධික ඉහලතම නිලධාරීන් ඔවුන්ගේ නිලයන්ගෙන් ඉවත් කොට බලහත්කාරයෙන් විශ්‍රාම ගැන්වූ අතර චවෙස්ට එරෙහි දෙවන කුමන්ත්‍රනයක් සඳහා ඩිමොක්‍රටික් සංවිධායකයාගේ විවෘත කැඳවුම තිබියේ වූ නමුත් කිසිම මිලිටරි කාන්ඩයක් වත්මන් අර්බූදය තුල කැරලි නො ගැසූහ. කෙසේ වුව ද ඩිමොක්‍රටික සංවිධායකය තුල ප්‍රධාන පුද්ගලයෙකු වූ නගරාධිපති අල්පොන්සෝ පෙනා විසින් චවෙස්ට පක්ෂපාතී පෙලපාලිකරුවන්ට එරෙහිව කරකාස් පොලීසිය බලමුලූ ගැන්වීය.
කර්කාස් පොලීසිය විසින් සිදු කරනු ලැබු හෝ සිදුවීමට ඉඩ හරිනු ලැබූ ජනවාරි 3 දින වෙඩි තැබීම්වලින් අනතුරුව චවෙස්ට පක්ෂාතී සොල්දාදුවන් පොලිස් දෙපාර්තමේන්තුවේ මූලස්ථානයට කඩාවැදී සබ්මැරීන් තුවක්කු හා ෂොට්ගන් තුවක්කු ඇතුළු බර අවි අත්අඩංගුවට ගත් අතර පොලීසියට ඉතිරි වූයේ ඉනෙහි පලඳින අවි (සඉඩඅරමස) පමනි.
1992 හි දක්ෂිනාංශික ආන්ඩුවට එරෙහිව අසාර්ථක කුමන්ත්‍රනයක් දියත් කල හිටපු අර්ධ හමුදා භටයෙකු වන චවෙස් දුප්පතුන් හා පීඩිතයන්ගෙන් ඔහුට ලැබුනු ජනප්‍රිය සහය හා මිලිටරිය තුල ඔහුගේ අනුගාමිකත්වය අතර දේශපාලන සමබරතාවයක් ඇති කිරීමට උත්සාහ කලේය. සැලකිය යුතු වැඩි චන්ද ප්‍රමානයක් සහිතව 1998 දී හා යලිත් 2000 දී තේරි පත්වූ මොහු, රටෙහි සමාජ හා පොදුකාර්ය ව්‍යහය සංවර්ධනය කිරීම ද ඇතුළුව සමාජ ප්‍රතිසංස්කරන සඳහා වූ ජනතාවගේ උපකරනයක් ලෙස මිලිටරිය හඳුන්වා දෙමින් ජනප්‍රිය ජනඝෝෂකයෙකුගේ පදනමෙහි උද්ඝෝෂනයේ නියැලිනි.
සමාජවාදියෙකු නොවන, එහෙත් වෙනිසියුලානු ජාතිකවාදියෙකු හා ධනවාදයේ සහායකයෙකු වන චවෙස්ගේ ප්‍රතිසංස්කරන ප්‍රතිපත්ති, රටෙහි සුපිරි සමාජ ස්ථරයේ වරප්‍රසාදයන් සමඟ අර්බූදයක ඔහුව පටලවා තිබේ.
දේශපාලන දර්ශන පථය පිලිබඳව විස්තර කල ඇමරිකානු පරික්ෂකයෙකු විසින් මෙම කොටස් තුල චවෙස්ට තිබූ ද්වේෂය පිලිබඳව මෙසේ ලීවේය; 'චවෙස් කෙරෙහි වූ වෛරය බොහෝ වසයෙන් පැන නැංගේ නිධන්ගත පන්ති වෛරයෙනි. කුඩා නගරයක ගුරුවරුන්ගේ පුතෙකු වූ චවෙස් ශක්ති සම්පන්නව වැඩුනු මස්පිරුනු පලල් මුහුනකින් හා ඝන දෑත්වලින් යුතු සුදු හා කළු වාර්ගික මිශ්‍ර සම්භවයක් ඇති කෙනෙකි. ඉහල පන්තිවල වෙනිසියුලානුවන් බලාපොරොත්තු වන්නේ එවන් මිනිසෙකු ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීමේ අංගනයන්ගේ කොන්ක්‍රීට් උර එසවීම හෝ බස් පැදවීම වැනි කාර්යයන්ගේ නිරත වනු දැකීම මිස රට පාලනය කරනු දැකීම නොවේ. බොහෝ දෙනෙක් ඔහු සමඟ සාර්ව ආර්තික ක්‍රියාමාර්ගයන් හෝ දුර්ලභ රාජ්‍ය අරමුදල් බෙදා හරින්නේ කෙසේ ද යන්න පිලිබඳව විවාද කරනු තබා ඔහු සිටින කාමරයේ ඉඳගැනීම පවා ප්‍රතික්ෂේප කලහ.' (බැරී සී ලින්, වෙනිසියුලාවේ ංගඑනචඑ ෆ්රඅනචඑ-පරඑන හි හිටපු වාර්තාකරු, ම්ඔටහඑර ජ්ඔරඑස සඟරාවේ වත්මන් කලාපයට ලියමින්)
දූෂිත එක්සත් ජනපද මාධ්‍යයෝ
ඇමරිකානු ජනමාධ්‍යයන් වෙනිසියුලානු සිදුවීම් තුල ජුගුප්සාජනක හා සාපරාරී විශේෂ ක්‍රියාකලාපයක් ඉටු කලේය. ද වොෂින්ටන් පෝස්ට්, ද නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස්, ද ලොස් ඇන්ජලිස් ටයිම්ස් හා ඇසෝසියෙටඩ් ප්රෙස් යන සියල්ල ම කරකාස්හි සිය වාර්තාකරුවන් පවත්වාගෙන ගිය අතර චවෙස්ට එරෙහි දක්ෂිනාංශික උද්ඝෝෂනය පිටුපස පවතින සමාජ බෙදීම් ඔවුන්ගේ ඇස්පනා පිට දිස්විනි. එනමුදු සියලූ දෙනා ම 'මහා වර්ජනයක්' පැවතීම වාර්තා කලේ තන්ත්‍රයට එරෙහිව පහල ස්ථරයන්ගෙන් පැන නැගුනු මහජන නැගිටීමක් ලෙස විනා වෙනිසියුලානු සමාජයේ ඉහල කොටස්වල බලමුලූ ගැන්වීමක් ලෙස නොවේ.
එක්සත් ජනපදය තුල මෙන් ම, වෙනිසියුලාවේ ජනමාධ්‍යයන් ද පොහොසත් පවුල් කිහිපයක ඒකාධිකාරයකි. ඩොලර් බිලියන 5.3ක වත්කම් සහිත වූ රටෙහි පොහොසත් පුද්ගලයා ලෙස විශ්වාස කරන ගුස්ටාවෝ සිස්නෙරොස් මාධ්‍ය අධිපතියෙකු හා ප්‍රධාන චවෙස් විරෝධියෙකි.
ඇත්ත වශයෙන් ම ද නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් විසින් කුලියට ගත්තේ විරුද්ධ පාර්ශ්වයේ නියෝජිතයෙකු වූ වෙනෙඑකොනොමියා සමාගමේ ආර්තික විශ්ලේෂකයෙක් ද වන ෆැන්සිස්කෝ ටෝරෝ ය. ඔහු විසින් නඩත්තු කෙරුනු චවෙස් විරෝධී වෙබ් අඩවිය වසා දැමීම ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් අනතුරුව මෙම සතියේ දී ඔහු ටයිම්ස් වාර්තාකරු පදවියෙන් ඉවත් විය. ටයිම්ස් කර්තෘ පැට්‍රික් ජේ. ලියොන්ස් හට ඔහු ලියනලද ඉල්ලා අස්වීමේ ලිපිය තුල 'විරුද්ධ පාර්ශ්වීය ක්‍රියාවාදය සමඟ ජීවන චර්යාවෙහි පවතින බැඳීම' සමඟ වන 'උවමනාකම්වල ගැටීම් පිලිබඳ කනස්සල්ල' තිබෙන බව පිලිගනී.
එක්සත් ජනපදය තුල අන්ත දක්ෂිනාංශික මාධ්‍ය කොටස් චවෙස් තන්ත්‍රයට එරෙහිව පූර්න ප්‍රහාරයක් උසි ගන්වමින් සිටිත්. ඇමරිකාව සැප්තැම්බර් 11 දා එල්ල වූ ප්‍රහාරයන්ගෙන් අනතුරුව, අල්කයිඩාවට ආධාර සැපයීමේ එල්ලය ඇතිව ඇෆ්ගනිස්තානයේ තලිබාන් තන්ත්‍රයට චවෙස් විසින් මුදල් සපයනු ලැබ ඇති බව අන්ත දක්ෂිනාංශයේ බලවත් සඟරාවක් වූ නැෂනල් රිවිව් ජනවාරි 8 දින සජීවි (ඔන ලඉවඑ) වාර්තාවක පල කලේය. ගබ්සා වූ අප්‍රේල් කුමන්ත්‍රනය සමයේ පලකරනු ලැබ පසුව ඉල්ලා අස්කර ගනු ලැබූ, චවෙස් ඔසාමා බින් ලාඩන්ව වර්නනා කලේය යන චිකාගෝ භියුබින් පුවත්පතෙහි පල වූ අසත්‍ය ප්‍රකාශය මෙහි දී දෝංකාර දෙයි.
වෙනිසියුලාව තුල ෆැසිස්ට් තාලයේ දක්ෂිනාංශික බලයක් පැන නැගීමේ අනතුර පහව ගොස් නැත. මාස කිහිපයක් ගතවන තුරු තෙල් කර්මාන්තය වත්මන් කඩා වැටීමෙන් ගොඩ නො එන අතර ජාතික ආදායම හා ආර්තික නිෂ්පාදනය කෙරෙහි එමගින් සිදුවන පාඩුව අතිමහත්ය. වෙනිසියුලානු ආර්තිකය පලමු වන කාර්තුව තුල සියයට 40න් ද සමස්ත වර්ෂය තුල සියයට 9න් ද හැකිලෙන බවට එක් ආර්තික පෙරදකින්නෙකු මෙම සතියේ දී අනතුරු ඇඟවීය.
චවෙස්ගේ ජනප්‍රිය ජන ඝෝෂාවට හා සුලූ සමාජ ප්‍රතිසංස්කරනයන්ගේ සංකලනයට වෙනිසියුලානු කම්කරු හා ගොවි ජනයාගේ සමාජ අවශ්‍යතාවයන් සැලකිය යුතු අයුරින් සැපිරීමට නො හැකි වනවා මෙන් ම එක්සත් ජනපද පිටුබලය සහිතව ක්‍රියාත්මක කෙරෙන ත්‍රස්තයේ හා ප්‍රචන්ඩත්වයේ තවත් වටයක් නිශ්චිත අයුරින් වැලැක්විය හැකි වන්නේ ද නැත. වෙනිසියුලානු පාලක පන්තියේ හා ඇමරිකානු අධිරාජ්‍යවාදයේ බද්ධ විරුද්ධත්වය පරාජය කල හැක්කේ වෙනිසියුලාවේ, ලතින් ඇමරිකාවේ හා එක්සත් ජනපදය තුලමත් කම්කරු පන්තිය, ජාත්‍යන්තර සමාජවාදයේ පොදු ක්‍රියාමාර්ගය මත බලමුලූ ගැන්වීමෙනි.
[මෙම ලිපිය 2003 ජනවාරි 20 වැනි දින