Volodimir Zelenskiy liderliğindeki Ukrayna hükümeti, derinleşen bir yolsuzluk skandalı ve askeri krizle karşı karşıya kalırken, Trump yönetimi perşembe günü Kiev’e Rusya ile savaşın müzakere yoluyla çözülmesi için 28 maddelik bir plan sundu.
Teklif, Kara Kuvvetleri Bakanı Daniel Driscoll liderliğindeki bir ABD askeri heyeti tarafından ibraz edildi.
Axios tarafından tam metni yayınlanan plan, ABD’nin önceki tutumlarından önemli bir sapma gösteriyor ve ABD-NATO’nun Rusya’ya karşı yürüttüğü vekalet savaşının derinleşen krizinin bir kanıtı niteliğinde.
Belgede, “NATO daha fazla genişlemeyecek” ve “Ukrayna, anayasasında NATO’ya katılmayacağını kabul ederken, NATO da tüzüğüne Ukrayna’nın gelecekte kabul edilmeyeceğine dair bir hüküm eklemeyi kabul eder,” deniyor. Ayrıca, “NATO, Ukrayna’da asker bulundurmamayı kabul eder,” diye belirtiliyor.
2008 yılında Bükreş’te düzenlenen NATO zirvesinde Ukrayna ve Gürcistan’ın “NATO üyesi olacağı” ilan edilmişti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’nın NATO’ya katılma girişimlerini 2022’deki Rus istilasının ana gerekçesi olarak gösterdi.
Belgede “Kırım, Luhansk ve Donetsk, ABD dahil olmak üzere tüm ülkeler tarafından de facto Rusya’ya ait olarak tanınacaktır,” deniliyor.
Rusya, 2014 yılında Kırım’ı ilhak etti ve NATO güçlerinin 2022 yılında Rusya ile savaşı kışkırtmasının ana amaçlarından biri, bu toprakları geri almaktı. 2023 yılında, ABD Genelkurmay Başkanı Mark Milley, NATO’nun Rusya’ya “Rusya işgali altındaki Ukrayna’yı kurtarmak için saldırıya geçmesi” konusunda yardım edeceğini açıkladı. Rusya şu anda Luhansk ve Donetsk’in tamamını değil ama büyük bir kısmını işgal altında tutuyor.
Anlaşma ayrıca, “Ukrayna’nın 100 gün içinde seçimler düzenleyeceğini” öngörüyor ki bu da şu anda olağanüstü hal kararnameleriyle yöneten Zelenskiy rejiminin düşüşünü neredeyse garanti ediyor.
Trump yönetiminin planı ayrıca, “Rusya’nın küresel ekonomiye yeniden dahil edileceğini” ve 2014 yılında ihraç edildiği G8’e “yeniden davet edileceğini” öngörüyor.
Avrupalı yetkililer ABD gazetelerine, plan hakkında kendilerine danışılmadığını söylediler ve kamuoyu önünde teklifi açıkça kınadılar. Fransız Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barrot perşembe günü, “Barış teslim olmak anlamına gelemez. Ukrayna’nın teslim olmasını istemiyoruz,” dedi.
Polonya Dışişleri Bakanı Radoslaw Sikorski ise, “Avrupa’nın güvenliği söz konusu, bu yüzden bize danışılmasını bekliyoruz,” diye konuştu. Teklifin hazırlanmasında herhangi bir Avrupa yetkilisine danışılıp danışılmadığı sorulduğunda Sikorski, “Bildiğim kadarıyla hayır,” diye yanıtladı.
Avrupa Birliği’nin dış politika şefi Kaja Kallas, “Ukraynalılar ve Avrupalılar buna razı olmazsa farklı barış planları işe yaramaz,” dedi ve “Rusya tarafının herhangi bir taviz verdiğini” görmediğini ekledi.
Ukraynalı bir yetkili New York Times’a, Trump yönetiminin görüşmelerde “Kiev’in görüşünü almadığını” ve “planın şartlarının Kiev için kabul edilemez olduğunu” söyledi. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy’nin danışmanı Mihaylo Podolyak, teklifi “koşulsuz teslimiyet” olarak nitelendirerek, bunu kabul etmenin “boyun eğmek” anlamına geleceğini ekledi.
Ukraynalı siyasetçi Roman Kostenko, anlaşmanın “Ukrayna, Avrupa ve Amerika için teslimiyet anlamına geldiğini” açıkladı.
Zelenskiy’nin danışmanları teklifi açıkça kınarken, Zelenskiy hükümeti görüşmelerin başlangıç noktası olarak teklifi resmen kabul etti. Zelenskiy, Telegram’da yaptığı açıklamada, “Ukraynalı ve ABD’li ekiplerimiz, savaşı sona erdirmek için planın maddelerini üzerinde çalışacak. Yapıcı, dürüst ve hızlı bir çalışma için hazırız,” dedi.
Financial Times, ABD’li yetkililerin anlaşmanın uygulanması için son derece hızlı bir takvim arayışında olduklarını bildirdi:
Ukraynalı yetkililerin belirttiğine göre, Trump yönetimi Zelenskiy ve ekibindeki diğer kişilere, Beyaz Saray’ın savaşı yıl sonuna kadar sona erdirmek için öneriyi sonuçlandırmak üzere “agresif” bir takvim üzerinde çalıştığını söylediği. ABD’li yetkililerin Zelenskiy’nin anlaşmayı önümüzdeki hafta perşembe günü “Şükran Günü’nden önce” imzalamasını beklediklerini, bu ayın sonunda Moskova’da bir barış anlaşması sunmayı ve süreci aralık ayı başında sonuçlandırmayı hedeflediklerini eklediler.
Ukrayna hükümeti, Zelenskiy’nin en yakın arkadaşlarının başını çektiği milyonlarca dolarlık rüşvet skandalıyla karşı karşıya bulunuyor. Ukrayna Yolsuzlukla Mücadele Ulusal Bürosu geçen hafta, Zelenskiy’nin iş ortağı Timur Mindiç’in devletin nükleer enerji şirketinden 15 ayda 100 milyon doların üzerinde para çalmak üzere bir dolap çevirdiğini iddia etti.
Skandal, Ukrayna Adalet Bakanı Herman Haluşçenko ve Enerji Bakanı Svitlana Hrınçuk’un istifasına yol açtı.
Ukrayna’nın eski devlet başkanı Petro Poroşenko’nun siyasi partisi, bu hafta yaptığı açıklamada Zelenskiy hükümetinin tutumunu “profesyonellikten uzak, yozlaşmış” olarak nitelendirdi.
New York Times, eski cumhurbaşkanlığı dış politika danışmanı Kostiantın Yelisieiev’in şu sözlerini aktardı: “Ukrayna’nın şu anki konumu güçlü değil ve bu durum sadece ülke içinde değil, ABD dahil ortaklarımız ve tabii ki saldırgan tarafından da görülüyor.”
Rusya, Pokrovsk şehri de dahil olmak üzere muharebe alanında düzenli ve istikrarlı ilerlemeler kaydediyor ve bu şehrin yakında düşmesi bekleniyor.
Perşembe günü Putin, Rusya Genelkurmay Başkanı Valeriy Gerasimov’dan bir brifing aldı. Gerasimov, Rus birliklerinin Ukrayna’nın Kupiansk kentinin yanı sıra Pokrovsk kentinin büyük bir bölümünü ele geçirdiğini söyledi.
ABD’nin tahminlerine göre, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa’nın en ölümcül çatışması olan bu savaşta 1,2 milyon kişi öldü veya yaralandı. Ancak gerçek sayının çok daha yüksek olması muhtemel.